تأثیر شیب دامنۀ بالادست جادۀ جنگلی بر مقدار رواناب و هدررفت خاک (مطالعۀ موردی‌: جنگل کوهمیان- آزادشهر)

اجزای مختلف جاده‌های جنگلی و نیز دامنه‌ها از مهم‌ترین منابع تولید رواناب سطحی، رسوب و گل‌آلودگی رودخانه‌های جنگلی و هدررفت خاک به‌شمار می‌روند. امروزه فرسایش خاک و پیامدهای آن، به یکی از مهم‌ترین معضلات محیط زیستی تبدیل شده است. پژوهش حاضر به‌منظور بررسی تأثیر شیب دامنۀ بالادست جادۀ جنگلی بر مقدار رواناب و هدررفت خاک با استفاده از باران‌ساز در قالب طرح کامل تصادفی در چهار طبقۀ شیب کمتر از 20 درصد (طبقۀ 1)، 40-20 درصد (طبقۀ 2)، 60-40 درصد (طبقۀ 3) و80- 60 درصد (طبقۀ 4) با چهار تکرار در جنگل کوهمیان آزادشهر انجام گرفت. دیگر ویژگی‌های نمونه‌ها همچون رطوبت‌ خاک، مقاومت به نفوذ، درصد پوشش گیاهی و شدت بارش، ثابت در نظر گرفته شد و فقط به تأثیر شیب بر مقدار رواناب و هدررفت خاک پرداخته شد. سپس در هر یک از طبقات شیب، مقدار رواناب و هدررفت خاک طی شبیه‌سازی باران با شدت ثابت80 میلی‌متر بر ساعت به‌مدت 15 دقیقه اندازه‌گیری شد و رواناب نظیر هر سه دقیقه یک‌بار جمع‌آوری شد. براساس نتایج، رواناب تولیدی کل در طبقات 1، 2، 3 و 4 به‌ترتیب 5/97، 10/14، 14/27 و 18/60 لیتر در متر مربع، متوسط غلظت‌ رسوب ایجادشده به‌ترتیب 4/15، 5/87، 7/84، 10/68 گرم در لیتر، ضریب رواناب به‌ترتیب 12/01، 20/25، 28/51 و 37/20 درصد و هدررفت خاک به‌ترتیب 21/65، 54/67، 108/13 و 191/51 گرم در متر مربع برآورد شد. نتایج تجزیۀ واریانس نشان داد که تفاوت معنی‌داری بین مقدار رواناب و هدررفت خاک طبقات مختلف شیب دامنۀ جاده وجود دارد و نتایج آزمون دانکن نیز نشان‌ داد که با افزایش شیب، مقدار ‌رواناب و رسوب به‌طور معنی‌داری افزایش می‌یابد.